Кыргыз Республикасынын аймагында эмдөөнүн тарыхы совет доорунан башталат. 

Биринчи эмдөө – алгачкы жеңиш 

Чечек оорусуна каршы биринчи эмдөө 1931-жылы чоң ата, чоң энелерибизге жасалган. Ошол жылы эмдөө абдан жигердүү өткөн. Беш жылдын ичинде Кыргыз ССРинин аймагында чечектин таралышын дээрлик токтотуп калууга мүмкүн болгон. 

Ошол маалда көчмө медициналык кербендер калк арасында өтө таанылып калган. Дарыгерлер оорулууларды дарылап, эмдөөдөн өткөрүп, балдарга жана кары-картаңдарга кам көрүү багытында кеңештери менен жардам берип келишкен. Бул көчмө дарыгерлердин жардамы баа жеткис болду. 

1940-жылы чечек, холера жана кара тумоо оорулары биротоло жок болуп, аталыштары тарыхта гана калды. 1926-жылга салыштырмалуу көз жумгандардын саны эки эсе азайган – совет бийлиги мындай көрсөткүчкө анын ичинде эмдөөнүн жардамы менен да жете алды. 

Алга жана алга! 

Убакыт өтүп, эмдөөлөрдүн советтик календары да түзүлгөн. 70-жылдардын башында СССРдин жашоочулары кургак учук, полиомиелит, чечек, кептөөр (дифтерия) өңдүү бир кыйла жугуштуу ооруларга каршы эмделген. 

Полиомиелитти жеңүү – эмдөөнүн тарыхында эсте калаарлык окуялардын бири. Бул оорунун атайын дарылоо ыкмасы жок, аны алдын-алууга гана болот. Полиомиелит дүйнө жүзү боюнча жүз миңдеген балдарды майып кылып келген оору. 1952-жылы америкалык дарыгер полиомиелитке каршы вакцинаны жасаган. Ошентип, АКШда жана Европада оорудан азап чеккендердин саны кескин азая баштаган. Өз кезегинде, 1988-жылы Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюму (ДСУ) дүйнө жүзү боюнча полиомиелитти жок кылуу боюнча программасы башталганын жарыялаган. Жыйынтыгында 1994-жылы АКШ, 2000-жылы Кытай, Жапония жана Түштүк Корея, 2002-жылы Европа жана 2004-жылы Түштүк-Чыгыш Азия полиомиелит оорусунан эркин деп аталды. 

Кыргызстанда полиомиелит 1993-жылдан бери каттала электигин, ал эми 2002-жылдан бери республика полиомиелиттен эркин өлкө статусуна ээ болгонун белгилей кетели. 

Кептөөр (дифтерия) – адамдын өмүрүн алган өтө катуу оору да акыры жеңилди. Бул оору Кыргызстанда 20 жылдан бери каттала элек. Буга 1994-1995-жылдары калк жапырт эмдөөдөн өтүп, натыйжада жамааттык иммунитет пайда болгону себеп. 

Эмдөө бир орунда турган жок  

Кыргыз Республикасынын Эмдөөлөр календарында бүгүнкү күндө да жаңы белгилер пайда болууда. 

В вирустук гепатитине каршы биринчи вакцина 40 жыл мурда чыккан. 2000-жылы Кыргызстанда балдар В вирустук гепатитине каршы жапырт эмдөөдөн өтө баштагандан кийин балдар арасында бул ооруга кабылгандардын саны кескин төмөндөгөн, муну эпидемиологиялык көзөмөлдүн маалыматтары да тастыктайт. 

Кыргыз Республикасында калкты пландуу эмдөөнүн натыйжасында жаңы төрөлгөн ымыркайларда вакцина менен башкарылуучу кептөөр, селейме, кургак учук менингити, ал эми 19 жашка чейинкилердин арасында В вирустук гепатити катталбай калды. 

2019-жылы ДСУ Кыргызстанды кызылча оорусунан эркин өлкө деп тааныган. Акыркы жылдары ГАВИнин, ДСУнун жана ЮНИСЕФтин колдоосу менен Кыргызстандын Улуттук эмдөөлөр календарына бир нече вакциналар киргизилди. Мисалы, 2016-жылы пневмококк вакцинасы, 2018-жылы полиомиелитке каршы инактивацияланган вакцина, 2019-жылы ротавируска каршы вакцина киргизилген. 

2022-жылдан бери Кыргызстанда 11-14 жаштагы кыздар адамдын папиллома вирусуна каршы эмделип келатат. Бул келечекте эне болчу кыздарды жатын моюнчасынын рагынан коргоп калууга мүмкүндүк берген вакцина. 

Прогресс илгерилеген сайын биз балдарыбызды дагы башка көптөгөн жугуштуу оорулардан коргой алабыз. 

Маалымат үчүн: Кыргызстанда Европалык эмдөө жумалыгы (ЕЭЖ) өтүп жатат. Өнөктүк жыл сайын ДСУнун Европа чөлкөмүндө өткөрүлүп келет. Өнөктүк оорулардын алдын алып, адамдардын өмүрүн коргоп калуу үчүн зор мааниге ээ болгон эмдөөнү кеңири таанытууга багытталган. 

ЕЭЖ биринчи жолу 2005-жылы өтүп, ага чөлкөмдөгү бир нече гана өлкө катышкан. Ар бир бала вакцина менен алдын алууга боло турган оорулардан коргоого муктаж жана мындай коргоого укуктуу деген маалыматты жайылтуу менен эмдөөнү мүмкүн болушунча көбүрөөк адамга жеткирүү – бул демилгенин максаты. 

ЕЭЖ бир заматта чөлкөмдөгү коомдук саламаттык сактоо чөйрөсүндөгү таанымал өнөктүктөрдүн бирине айланып, ушул тапта ДСУнун жана ЮНИСЕФтин долбоорунун колдоосу менен Кыргызстанда да ишке ашырылып жатат.